Po legendi, postanak imena se vezuje za izvesnog Mladena koji se sa svoja dva brata naselio u ovaj opusteli kraj posle Kosovskog boja. Braća su se razišla, a mesto gde se naselio Mladen nazvano je Mladenovac. Prvi zvanični podaci o naselju na ovom području spominju se u turskom popisu stanovništva iz 1528. U sastavu beogradskih opština je od 1971.
Dan opštine je 2. avgust, dan kada je Mladenovac 1893. proglašen za varoš.
Uopšteno
Organi Opštine - Skupština opštine (55 odbornika) - Predsednik
opštine - Opštinsko veće (9 članova, uključujući
predsednika opštine kao predsednika Veća i zamenika predsednika opštine)
Mesne zajednice - Ukupno 24 (5 gradskih, 4 prigradske i 15 seoskih
mesnih zajednica) - Amerić, Velika Ivanča, Velika Krsna , Vlaška,
Dubona, Jagnjilo, Kovačevac, Koraćica, Markovac , Pružatovac, Rabrovac,
Senaja, Šepšin
Seoske mesne zajednice: Vlaško Polje i Mala Vrbica, prigradske
mesne zajednice Rajkovac, Međulužje, Granice i Selo Mladenovac i
gradske mesne zajednice «Centar», «25. maj», «Selters», «Drapšin» i
«Bataševo».
Uvod
Teritorija opštine Mladenovac, jedne od sedamnaest gradskih opština u gradu Beogradu, nalazi se u severnom delu niske Šumadije, na nadmorskoj visini od 113 do 518 m i obuhvata veći deo sliva rečice Veliki Lug, leve pritoke Kubršnice, sa perifernim planinskim područjem Kosmaja
na zapadu. Opština Mladenovac je okružena teritorijama opština Sopot,
Grocka, Smederevo, Smederevska Palanka, Topola i Aranđelovac. Područje
opštine ima karakteristike umereno-kontinentalne klime, sa prosečnom
godišnjom temperaturom od 10,7 °C i sa prosekom padavina od 649 mm.
Grad Mladenovac, koji se nalazi u centralnom delu opštine, na 138 m
nadmorske visine, kao i celokupna opština, ima povoljan geografski
položaj. Kroz opštinu i grad prolazi moravsko-vardarsko-nišavska
železnička pruga, Beograd-Niš-Sofija, što omogućava izvanredne
železničke komunikacije. Kroz teriroriju opštine prolazi i autoput
Beograd-Niš, od koga se u Malom Požarevcu odvaja magistralni put za
Mladenovac, tako da grad ima kratku vezu sa ovom najvažnijom
saobraćajnicom. U Mladenovcu se od magistralnog puta za Kragujevac
odvajaju regionalni putevi za Smederevo i Smederevsku Palanku, tako da
je opština odlično povezana sa okolnim gradovima. Grad ima vezu i sa
Beogradom i to autoputem (54 km) i preko Ralje i Avale (56 km). Blizina
Beograda opštini Mladenovac pruža izvanredna geografske prednosti u
odnosu na druge gradove.
Nastanak i razvoj
Na teritoriji današnje opštine Mladenovac prva naselja formirana su u periodu praistorije,
o čemu svedoče brojna arheološka nalazišta i oko 200 ostataka
praistorijskih naselja. Današnja naselja u mladenovačkom kraju pominju
se još u srednjem veku, u doba Despota Stefana Lazarevića. Razvoj
saobraćaja uticao je na formiranje varoškog naselja na ataru ranijeg
sela Mladenovca. Novo naselje se razvijalo oko železničke stanice
podignute odmah po izgradnji pruge 1882. godine i mehane "Kosmaj",
današnje "Stare mehane". Ukazom Kralja Aleksandra Obrenovića, 1893.
godine, naselje je proglašeno za varošicu, a varošica Mladenovac dobila
je ime po selu u čijem ataru je nastala. Naziv "Mladenovac", prema
legendi, potiče od Mladena, jednog od trojice braće koji je 200 godina
posle Kosovskog boja došao u ovaj kraj. Mesto gde su njegovi potomci
formirali porodice po njemu je dobilo naziv Mladenovac.
Kultura, obrazovanje i informisanje
Građani opštine Mladenovac svoje kulturne potrebe zadovoljavaju uz
pomoć ustanova koje postoje u Mladenovcu: Biblioteke "Despot Stefan
Lazarević" sa oko 60.000 knjiga, Centra za kulturu u Mladenovcu u kome postoji savremena bioskopska
sala sa velikom pozornicom i Muzeja sa stalnim i povremenim postavkama
i arheološkom, etnografskom, istorijskom i umetničkom zbirkom u kojima
se čuva kulturno-istorijsko bogatstvo Mladenovca. Mladenovac je poznat
i po manifestacijama kao što su Likovna kolonija, Šumadijske metafore i
Međunarodni festival folklora. Amatersko stvaralaštvo je veoma
razvijeno i odvija se preko kulturno-umetničkih društava: "Vojvoda
Katić", "Šumadija", "Izvor" i "Romano Ilo". U okviru Biblioteke "Despot
Stefan Lazarević", početkom 2005. godine, počela je sa radom Dramska
radionica sa tendencijom da vremenom preraste u pozorište. Osnovno
obrazovanje se odvija u 7 osnovnih škola sa 17 izdvojenih odeljenja, a
srednje u Gimnaziji i Tehničkoj školi. U Mladenovcu postoji i Škola za
obrazovanje odraslih i Osnovna muzička škola "Stevan Hristić".
Pripremna nastava u gradu odvija se u 3 objekta predškolske ustanove
"Jelica Obradović", u kojoj se organizuje i dnevni boravak dece do
predškolskog uzrasta.. Pripremna nastava u selima se odvija u okviru
školskih objekata. Informisanje građana o temama i događajima iz
Mladenovca obezbeđeno je putem sredstava informisanja kojima je osnivač
opština.
Poljoprivreda
Područje opštine Mladenovac sa svojih 15 sela
predstavlja privredno-demografski reon koji raspolaže odličnim
prirodnim i ekonomskim uslovima za razvoj biljne, voćarske i
vinogradarske proizvodnje. Biljna i stočarska proizvodnja prvenstveno
se ogledaju u proizvodnji sirovina i zasnivaju se na oko 27.000 ha
obradivog zemljišta i na već izgrađenim kapacitetima (objektima). U
privatnom vlasništvu nalazi se značajan broj objekata - 119 mini govedarskih
farmi, 33 farme živine, 12 privatnih preduzeća za preradu mesa i 9
industrijskih pekara i pekarskih radnji, od kojih je najznačajnija "Makovica" Mladenovac.. Proizvodnja sirovina ogleda se
i u velikoj proizvodnji mleka koje se predaje mlekari "Granice". U selima se odgajaju
kvalitetna goveda simentalske rase, a poslednjih godina uspešno se radi
i na selekciji ovaca virtemberg rase. Zahvaljujući prirodnom terenu i
uslovima, u pojednim selima opštine zastupljena je
voćarsko-vinogradarska proizvodnja sa tendencijom podizanja novih
zasada koštičavog i jagodičastog voća, a predstoji i intenzivnija
proizvodnja ratarskih i povrtarskih kultura na uređenom komasacionom
zemljištu. U opštini postoji više zadružnih organizacija. Sadašnji nivo
organizovanosti ne obezbeđuje ovim zadrugama u potpunosti bavljanje
osnovnom funkcijom, tako da predstoji sistematsko rešenje zadrugarstva.
Poslovanje aktivnih zemljoradničkih zadruga ("Sloga", "Pavle
Stepanović", "Rabrovac", "Vlaška", "Pružatovac") je bazirano na
stručnom sprovođenju mera selekcije i matične evidencije u stočarstvu,
prvenstveno u govedarstvu i ovčarstvu, kao i nabavci repro materijala
za sezonske radove. Zadruge i proizvođači koji se bave stočarskom
proizvodnjom osvajaju značajna priznanja na sajmovima i sličnim
manifestacijama. Poljoprivredna domaćiinstva koja se bave
specijalizovanom proizvodnjom, zbog ostvarenja zajedničkih ciljeva u
proizvodnji i plasmanu svojih proizvoda, formiraju svoja udruženja,
tako da u opštini postoje registrovana udruženja odgajivača: goveda,
ovaca, pčela, kao i Udruženje voćara i vinogradara. Zdravstvena zaštita
životinja uspešno se obavlja zahvaljujući organizovanju službe
veterinarske zaštite u svim selima. Zavod za poljoprivredu "Kosmaj",
savetodavnim radom stručnih službi iz oblasti stočarstva, ratarstva,
voćarstva i zaštite bilja, značajno utiče na razvoj agrara i doprinosi
uspešnom sprovođenju mera na unapređenju poljoprivredne proizvodnje.
Turizam
Sa okolinom bogatom prirodnim lepotama, poznatim banjama i mineralnim
vodama, kulturno-istorijskim spomenicima, u neposrednoj blizini Kosmaja
i nadomak Beograda, Mladenovac ima sve uslove da bude na turističkoj
mapi Srbije. Za sada, jedino je opremljena i koristi se "Selters banja"
kao objekat zdravstvenog turizma republičkog značaja. Banja funkcioniše
u okviru Instituta za rehabilitaciju Beograd sa 760 postelja i
značajnim dijagnostičko-terapeutskim prostorom za fizikalnu medicinu. U
sastavu Instituta je i hotel "Selters" sa zatvorenim bazenom, saunom i
drugim sadržajima namenjenim oporavku, rekreaciji i zabavi gostiju. Na
putu od Mladenovca ka Kosmaju na trećem kilometru je izvorište
mineralne vode Koraćička banja. U prekrasnom zelenilu sa pratećim
sadržajima za odmor i rekreaciju, pruža mogućnost udobnog odmora i
oporavka. Kosmaj, pitoma planina, udaljena 12 kilometara od Mladenovca
i 30 od Beograda, sa vikend naseljem, dva hotela i prijatnim šumovitim
predelom popularno je izletište Mladenovčana i Beograđana. Ima idealne
uslove za razvoj lovnog turizma. Markovačko jezero, udaljeno 6
kilometara od Mladenovca, smešteno u hrastovoj šumi površine 20 hektara
bogato je ribom i pogodno za ribolov. Nalazi se na putu Mladenovac - Topola. U selu Rabrovac,
koje je pionir u razvoju seoskog turizma u ovom kraju, izgrađeno je
veštačko jezero čiji su česti gosti ribolovci. U neposrednoj blizini su
Topola, Oplenac, Bukovička banja, Orašac, manastiri Pavlovac i Tresije.
Kulturno-istorijski spomenici
Zbog povoljnih klimatskih uslova i plodnog zemljišta, područje današnje
opštine Mladenovac naseljeno je od davnina. Na lokalitetu Jablanice u
selu Međulužju otkriveni su tragovi naselja iz perioda finalnog neolita
(3800-3200 p.n.e). Tragovi naseljenosti ovih krajeva se nalaze i za
period bakarnog, bronzanog i gvozdenog doba. Sa osvajanjima Rimljana
na prelomu II i I veka p.n.e. koji Kosmaj pretvaraju u značajni
rudarski centar, na ovom području raste broj naselja. Prvo
praistorijsko naselje, istraživano po savremenim principima
arheologije, otkriveno je 1900. godine na lokalitetu Jablanica u
Međulužju i pripada vinčanskoj kulturi. U naselju Bataševo u Mladenovcu, 1998.
godine, otkriveno je Protostarčevačko nalazište iz kraja VI milenijuma
p.n.e., sa izuzetnim nalazima hrama i pokretnog arheološkog materijala.
Na lokalitetu Divičmeđ u Kovačevcu otkriven je rano srednjovekovni grad
iz perioda IX-XI vek. U opštini Mladenovac postoje i istraživani su i
drugi lokaliteti: Bunarine u Vlaškoj, Jablanica u Međulužju iz rimskog
perioda i Manastirine u Velikoj Ivanči sa ostacima crkve ili manastira
iz XV veka. Među značajne nepokretne kulturno-istorijske spomenike ovog
kraja ubraja se manastir Pavlovac koji je sagrađen krajem XIV i
početkom XV veka
i smatra se zadužbinom despota Stefana Lazarevića. Po arhitektonskom
obliku pripada moravskoj graditeljskoj školi. Manastir su porušili Turci tokom Velike seobe 1690. godine, a njegova obnova je započeta 1963. godine. Manastirska crkva je završena 1991. godine, a osveštana 31. oktobra 1999.
godine. Pored Manastirske crkve nalaze se ostaci konaka i trpezarije.
Manastir Pavlovac se nalazi u ataru sela Koraćice podno Kosmaja i
udaljen je 13 km od Mladenovca. U Crkvinama, delu sela Markovca, u
porti crkve Sv. Proroka Ilije nalazi se spomenik despota Stefana
Lazarevića, koji je na mestu iznenadne despotove smrti, 19.7.1427.
godine postavio Đurađ Zubrović, jedan od despotovih bliskih ljudi.
Spomenik je u obliku obeliska od belog venčačkog mermera, na kome je
tekst ispisan na staroslovenskom jeziku. Spomenik je pod zaštitom
Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture. U samom gradu smešten
je spomen kompleks Crkvenac sa spomen česmom koja je podignuta
septembra 1915. godine u znak sećanja i zahvalnosti na savezničke
medicinske misije koje su lečile srpske ranjenike i obolele od pegavog
tifusa u tadašnjoj Vojnoj bolnici u Mladenovcu. Česma je obnovljena
1985. godine kada je i uređen okolni prostor. Spomen kompleks
Makovica-Varovnice, na prostoru od 35 km², obuhvata spomenik palim
ratnicima tokom Varovničkog boja od 4. do 10. decembra 1915.
godine, postavljen na vrhu Varovnica, na koti 406 i šire okruženje sa
drugim spomen obeležjima i rovovima, od kojih su neki i danas vidljivi.
Spomenik u centru grada sa figurom srpskog ratnika, delo akademskog
slikara i vajara Mihaila Milovanovića, posvećen je pedesetsedmorici
meštana varoši Mladenovac palim u oslobodilačkim ratovima Srbije
1912-1918. godine. Na Kosmaju se nalazi spomenik palim borcima u Drugom svetskom ratu
- delo arhitekte Bogdana Bogdanovića. Iz umetničke radionice poznatih
majstora opštini su ostali vredni ikonostasi od kojih su neki rađeni u
prošlom veku. Po lepoti i starosti izdvajaju se: ikonostas u crkvi
posvećenoj Sv. velikomučeniku Dimitriju u Velikoj Ivanči, rad Veljka
Onjina, carske dveri i četiri nadprestone ikone, radovi Dimitrija
Posnikovića iz sredine XIX veka, zatim ikone u Hramu Sv. apostola Petra
i Pavla u Jagnjilu, rad Janje Molera, dvorskog slikara Kneza Miloša.
Prepoznatljivost
Najznačajnije prirodne vrednosti i retkosti su prostrana i šumovita
planina Kosmaj i mineralne vode Seltersa i Koraćičke banje u kompleksu
Instituta za rehabilitaciju. U selima opštine razvijeno je voćarstvo i stočarstvo, poznato u Evropi
po simentalskoj rasi goveda i virtemberg rasi ovaca. Mladenovac je u
svetu poznat po vrhunskim sportistima, rvaču, dugogodišnjem selektoru
rvačke reprezentacije Ljubomiru Ivanoviću Gedži i Karate klubu “Mladenovac”, osvajaču niza medalja na evropskim i svetskim takmičenjima iz karatea.
